Kartöflur [Solanum tuberosum]


[En: potato; Dk: kartofflel; De: Kartoffel]



Kartöflur hafa verið í ræktun á Íslandi í um 250 ár. Neysla kartaflna hefur minnkað frá því hún var mest en samt borðum við að meðaltali 28 kg á ári.

Ísland er á norðurmörkum ræktunarsvæðis kartaflna og er því mikil sveifla í uppskerunni eftir tíðarfari. Algengustu afbrigði í ræktun eru Gullauga, Rauðar íslenskar og Premier. Premier er fljótvaxið afbrigði, Gullauga miðlungi fljótvaxið en Rauðar eru seinar. Hérlendis er það frekar regla en undantekning að láta útsæði í forspírun.

Vegna lágs meðalhita sumarsins og stutts vaxtartíma er forspírun nauðsynleg til að Gullauga og Rauðar íslenska nái viðunandi þroska í meðalári. Vaxtartíminn er nógu langur fyrir snemmsprottin afbrigði án forspírunar en kosturinn við forspírun á þeim er að unnt er að taka upp í sumarsölu.

Töluvert er um að setja dúk (plast- eða trefjadúk) yfir garðinn eftir niðursetningu og hann látinn vera á þar til grös eru komin vel upp. Fyrir upptöku er mikilvægt að kartöflurnar séu búnar að þroska gott hýði því þannig geymast þær betur. Kjörhitastig í geymslu er um 4°C.

Næringargildi
Innihald í 100 g vatn 70%
Næringargildi í 100 g
Orka 305 kj / 72 kcal
Fita 0,3 g
Þar af mettuð 0,06 g
Kolvetni 14,2 g
Þar af sykurtegundir 0,6 g
Trefjar 2,0 g
Prótein
Salt 0,01 g
Kalíur sem hlutfall af næringarviðmiðunargildum. 400 mg 20%

Kartöflur eru með mikilvægustu uppsprettum B- og C-vítamíns í fæðunni. Einnig innihalda kartöflur, kalk, fosfór og trefjar. Í þeim er mikill mjölvi sem gerir þær mettandi þó þær séu ekki mjög hitaeiningarríkar. Æskilegt er að sjóða kartöflur með hýðinu, annars tapast mikið af næringarefnum út í suðuvatnið. Séu þær afhýddar fyrir suðu ber að nota eins lítið vatn við suðuna og kostur er og nota síðan vatnið í sósur eða til brauðgerðar til að nýta næringarefnin sem skolast hafa út.



Nánar um kartöflur í íslensku Wikipedíunni.