Í ungu hálendu landslagi eins og hér á landi er rof vatnsfalla skammt á veg komið og farvegir vatnsfalla alsettir þrepum og ójöfnum. ◊ (1a) ◊ Þau falla því á flúðum og í fossum þar sem mishörð jarðlög skiptast á eða þar sem jökulrof, ◊ sjávarrof ◊ ◊ eða jarðskorpuhreyfingar hafa truflað rof ánna.

Fossbrúnir myndast á hörðum jarðlögum sem hlífa mjúku undirlagi. Mjúka undirlagið grefst undan hinu harða sem slútir þá fram yfir sig og brotnar smám saman niður. ◊ Þykk lárétt og stuðluð hraunlög mynda oft háa fossa eins og Gullfoss ◊ og Dettifoss ◊ ◊ en þunn hraunlög sem hallar á móti straumi árinnar mynda hins vegar flúðir eins og neðst í Laxá í Kjós ◊ eða Fjallfossi í Arnarfirði. ◊ ◊